Η "Βατραχομυομαχία" γίνεται απαγγελία από την Αγνή Στρουμπούλη


















"Τίποτα δεν συμβαίνει δίχως συν - πλοκή αρμονική ή επιθετική. Και τελικά είναι θέμα ρυθμού στο να καταλήξει η πάλη, χορός. Είναι από αυτούς τους βασικούς νόμους της ζωής που κάνουν τον πόλεμο των βατράχων και των ποντικών διαχρονικό". Αυτό υποστηρίζει στην "Αυγή" η αφηγήτρια Αγνή Στρουμπούλη, που μετέφρασε και ζωντανεύει από τις 8 Φεβρουαρίου και κάθε Κυριακή στη μία το μεσημέρι στη σκηνή του Θεάτρου Μεταξουργείο, την περίφημη μάχη ποντικών και βατράχων, γνωστή ως "Βατραχομυομαχία".
"Η ζωή πραγματώνεται με συμπλοκή""Καθώς είμαι αρκετά ασκημένη στην προφορικότητα, άρχισα να μεταφράζω τη 'Βατραχομυομαχία' σε μια ρέουσα νεοελληνική γλώσσα, σβήνοντας και γράφοντας σχεδόν έναν χρόνο. Αποφάσισα να 'απαγγείλω' το κείμενο και, όταν αυτό περνά στο στόμα, συνεργάζονται θαυμάσια λόγος και ακοή, ψαλιδίζονται κακοηχήσεις, αστοχίες, πιθανές παρανοήσεις, έως ότου το κείμενο ανοίξει τους χυμούς του. Εκεί αρχίζουν τα θαύματα".

* Ποιο είναι το χαρακτηριστικό της "Βατραχομυομαχίας";
Ότι δεν υπάρχουν πρόσωπα, παρά μονάχα Ποντικοί, Βάτραχοι, Θεοί, Kαβούρια, Nεροφίδα. Άρα είναι ελεύθερο το πεδίο για ταυτίσεις με τ' ανθρώπινα.

* Πρόκειται για μια παρωδία της Ιλιάδας;
Είναι μια ανατροπή του επικού, του ηρωικού στοιχείου, άρα μια πιο ανθρώπινη θεώρηση της ζωής. Μέσα σε μια μέρα συμβαίνει ό,τι γίνεται στην Ιλιάδα σε εννέα χρόνια. Και σε μια ώρα συμβαίνει ό,τι σε μια μέρα... και ούτω καθ' εξής. Η πολυμορφία της ζωής συμπυκνώνεται σε κάθε κλάσμα του χρόνου και όλες οι ενέργειες που μοιράζονται σε θεούς και γένη συνυπάρχουν μέσα μας. Έτσι μπορούμε να μιλάμε για συμπλοκή ανάμεσα στα ετερόκλητα στοιχεία του εαυτού μας.

* Ποια είναι τα πρόσωπα του έργου;
Πρώτος και καλύτερος ο Ποιητής. Για να μιλήσω, ή καλύτερα να τραγουδήσω, πρέπει να μου δοθεί η χάρη. Έχω τη δυνατότητα αλλά, για να δημιουργήσω, χρειάζομαι τη θεία μέθη.
Παρουσιάζεται πρώτος ο Ποντικός. Αφελής, παιχνιδιάρης, φιλήδονος, λαίμαργος, εξ ου και αθώος, γιατί είναι εκτεθειμένος στις επιθυμίες του. Τα ονόματα των Ποντικών έχουν να κάνουν όλα, πλην ενός, με το φαγητό. Ο Τρωγλοδύτης μόνο διαφεύγει απ' αυτόν τον κανόνα και χώνεται σε τρύπες, ενώ όλοι οι άλλοι τρώνε, γλείφουν πιάτα, ροκανίζουν, γι' αυτό και ονομάζονται Αρτοφάγος, Τυρογλύφος, Τυροφάγος, Μεριδάρπαξ, Σιτοφάγος... κ.ο.κ.
Όταν, λοιπόν αυτοπαρουσιάζεται ο Ψιχάρπαξ, ο Ποντικός που αρπάζει τα ψίχουλα στον Βάτραχο, πάει να τον καταπλήξει με την καταγωγή και τις πολεμικές αρετές του, αλλά τελικά τον παρασύρει ο αυθορμητισμός και εξομολογείται τους φόβους, τις αγωνίες, τις αδυναμίες του.
Ο Βάτραχος, φουσκωμένος από περηφάνια, κάνει επίδειξη κοινωνικής καταγωγής, ικανοτήτων και ευθύς εξ αρχής τοποθετεί τον εαυτό του ψηλά, ώστε, μπορεί αυτός να κρίνει τους άλλους ή να τους προσφέρει ικανοποιήσεις. Φιλόδοξος, επιφυλακτικός, ψεύτης, εκδικητικός. Τα ονόματα των βατράχων, πλην δύο, προσδιορίζουν χαρακτηριστικά της εμφάνισής τους Πρασσαίος, δηλαδή πράσινος σαν το πράσσο, του χαρακτήρα τους, Οριγανίων, με οργίλο βλέμμα, της διαβίωσής τους, Βορβοροκοίτης, που πλαγιάζει στον βούρκο κ.λπ. Μόνο δύο μάς προδίδουν τις γαστριμαργικές προτιμήσεις τους, ο Σευτλαίος, που τρώει κοκκινογούλια, και ο Κραμβοφάγος, που τρώει λάχανα.
Η Nεροφίδα πάλι παρουσιάζεται ως μια Τύχη, ένα συμβάν που επιτρέπει να απογυμνωθούν οι χαρακτήρες κι έτσι να προχωρήσει η δράση.

* Πώς καταλήγει η αφήγηση;
Μπροστά στον κίνδυνο ν' αφανιστούν ολωσδιόλου οι Βάτραχοι, αναγκάζεται ο Δίας να παρέμβει και στέλνει τον κεραυνό αλλά και τα καβούρια ως τανκς. Τίποτα δεν πρέπει ν' αφανιστεί, η ζωή χρειάζεται όλα τα στοιχεία, γι' αυτό προχωράει με αντιφάσεις. Αυτά, λοιπόν, τα καβούρια « τα καταφοβήθηκαν οι Ποντικοί οι δειλοί.

* Το συμπέρασμα;
Όσο ανασαίνεις, δεν πρέπει να παρατάς ποτέ τη μάχη, τον αγώνα. Είπαμε, η ζωή πραγματώνεται με συμπλοκή.

                                                                          Μάνια Ζούση   "ΑΥΓΗ"   8/2/2015

Πόλεμος Βατράχων και ποντικών


 


 














«... Και τότε, κατέβηκαν κήρυκες, από ψηλά, κουβαλώντας τον αχρείο πόλεμο. Κουνούπια βαστώντας σάλπιγγες μακριές, σάλπισαν το τρομερό παράγγελμα της μάχης κι από τον ουρανό του Κρόνου ο γιος, ο Δίας, βρόντηξε σημάδι φοβερού πολέμου». Η θρυλική Βατραχομυομαχία, μια παρωδία της Ιλιάδας του Ομήρου που σώζεται από την αρχαία Ελλάδα, ιστορεί ένα φοβερό πόλεμο μεταξύ των βατράχων ενός βάλτου και των ποντικών, με τη συμμετοχή καβουριών, μιας νεροφίδας και των (αναπόφευκτων, σε τέτοιες περιστάσεις) θεών του Ολύμπου. Τους 303 στίχους του εύθυμου αυτού έπους μετέγραψε σε ρέουσα νεοελληνική γλώσσα η γνωστή αφηγήτρια παραμυθιών, Αγνή Στρουμπούλη. Και μας το παραδίδει σε διπλή μορφή: με ένα βιβλίο που πρόκειται να κυκλοφορήσει σύντομα από τις εκδόσεις Gutenberg, καθώς και μια παράσταση που κάνει πρεμιέρα 8 Φεβρουαρίου στο Θέατρο Μεταξουργείο.
Χωρισμένο σε 7 κεφάλαια (Επίκληση στις Μούσες, Αφορμή του πολέμου, Πολεμικά συμβούλια-Εξοπλισμοί αντιπάλων, Συνέλευση των θεών, Στρατιώτες, Η φονική μάχη, Επέμβαση του Δία-Η πολύνεκρη μάχη παίρνει τέλος) το έπος, δια χειρός Στρουμπούλη,  βασίζεται κυρίως στην προφορικότητα: «Αποφάσισα να το "απαγγείλω", κι όταν περνάς το κείμενο στο στόμα, συνεργάζονται θαυμάσια λόγος και ακοή και ψαλιδίζουν τις κακοηχήσεις, τις αστοχίες, τις πιθανές παρανοήσεις. Αυτό σημαίνει ατέλειωτες επαναλήψεις, μέχρις ότου το κείμενο να σου ανοίξει τους χυμούς του. Εκεί αρχίζουν τα θαύματα, δηλαδή οι συνδέσεις, οι αποκαλύψεις».
Ο πολυπληθής θίασος της Βατραχομυομαχίας, που «συστεγάζεται» στη φωνή της αφηγήτριας, αποτελείται από 16 βατράχους και 15 ποντικούς. Τα ονόματα των πρώτων προσδιορίζουν χαρακτηριστικά της εμφάνισής τους (όπως ο Πρασσαίος, δηλαδή πράσινος σαν το πράσο), της διαβίωσής τους (ο Βορβοροκοίτης, που πλαγιάζει στο βούρκο), ή προδίδουν τις γαστριμαργικές προτιμήσεις τους (ο Σευτλαίος, που τρώει κοκκινογούλια και ο Κραμβοφάγος, που τρώει λάχανα). Αντίστοιχα, τα ονόματα των ποντικών έχουν να κάνουν με το φαγητό: Αρτοφάγος, Τυρογλύφος, Ψιχάρπαξ (αυτός που αρπάζει τις ψίχες του ψωμιού) κ.λπ.
Η Αγνή Στρουμπούλη έδωσε στο αρχαίο σατιρικό έπος έναν μοντέρνο υπότιτλο. Το ονόμασε «Ένας ραπ πόλεμος» επειδή πιστεύει ότι ο πόλεμος, όταν απαγγέλλεται, έχει ρυθμό ραπ. Για αυτό, ανάλογη είναι η υπόκρουση (με τα κρουστά των Conto) που συνοδεύει τις περιγραφές της φοβερής μάχης: «Πρώτος ο Υψιβόας χτυπάει με το κοντάρι τον Ποντικό που ροκανίζει τ' ακροδάχτυλα των ανθρώπων, τον Λειχήνορα, που ήταν στους προμάχους κι εκείνος πέφτει μπρούμυτα, ανακατώνοντας τ' απαλό τρίχωμα με τη σκόνη. Σωριάστηκε με πάταγο και βρόντηξαν, πάνω του, τα άρματά του. Τότε, ο Τρωγλοδύτης, ο Ποντικός που χώνεται σε τρύπες, ακοντίζει το βαρύ δόρυ του ίσια στο στέρνο του Πηλειώνα, που καθώς πέφτει, πετάει από το σώμα η ψυχή του και τον παίρνει ο μαύρος χάρος».
Στον τελευταίο στίχο μαθαίνουμε πως ο ήλιος έδυσε πια. Όλα συνέβησαν σε μια μέρα μόνο, δηλαδή ένα πλήρες εικοσιτετράωρο. «Η τροχιά του ήλιου τα φανέρωσε», λέει η Αγνή Στρουμπούλη. «Όπως εξελίχθηκε το φως, εξελίχθηκαν και τα γεγονότα κι όταν ο ήλιος βασίλεψε, έπαψε κι ο πόλεμος. Ο ρυθμός της Φύσης γίνεται ρυθμός των γεγονότων της ζωής μας.
Όλα τα "πρόσωπα" του έργου, όλες οι ενέργειες που μοιράζονται σε θεούς και γένη, συναποτελούν τον καθένα μας, συνυπάρχουν μέσα μας. Πρόκειται για μια συμπλοκή, λοιπόν, ανάμεσα στα ετερόκλητα στοιχεία του εαυτού μας».

«Βατραχομυομαχία - Ένας ραπ πόλεμος»
Μεταγραφή - Σκηνοθεσία - Ερμηνεία: Αγνή Στρουμπούλη
Κατασκευή, διδασκαλία κίνησης Βατράχου - Ποντικού: Χρήστος Αυτσίδης
Επιμέλεια κίνησης: Νάνσυ Χαρμαντά
Επεξεργασία μουσικής: Γιάννης Ψαριώτης
Στην παράσταση ακούγεται μουσική των: Μιχάλη Ανδρονίκου, Σοφίας Σέργη, Francis Poulenc, Conto, Dunny Cudd, Yo-Yo Ma, Milos Stedrom, Pacific Chants                 

                                                                      Άρης Μαλανδράκης   "PROTAGON"   7/2/2015