1. Είστε από τις πρώτες αφηγήτριες παραμυθιών, σε εποχές που το παραμύθι είχε αρχίσει να παραμερίζεται από την καινούρια εφεύρεση της τηλεόρασης που το αντικατέστησε αλλά και το εκθρόνισε από τις ζωές των ανθρώπων, κυρίως στις πόλεις. Τί σας έσπρωξε σε αυτήν την τέχνη, την τόσο παλαιά αλλά και τόσο παραμελημένη;
Το Παραμύθι παραμερίστηκε από έναν καινούργιο τρόπο ζωής, που μετά από πολλούς αιώνες, «αναποδογύρισε» την αντίληψη για τον εαυτό μας μέσα στον κόσμο, τις ως τότε αξίες και αναφορές μας.
Εμένα με έσπρωξε μια ακατανίκητη νοσταλγία κι αναρωτιόμουνα: το άλγος ποιου νόστου; Μ’ έσπρωξε κυριολεκτικά το βάρος μιας μνήμης, πολύ ευρύτερης από τη δική μου ύπαρξη, το οποίο δεν εύρισκε πεδίο Έκφρασης μέσα σ’ όλα όσα έκανα ως τα 43 μου χρόνια.
2. Μεγαλώσατε με παραμύθια, υπήρχαν παραμυθάδες στην οικογένεια και την γειτονιά σας, θυμάστε κάτι που υπήρξε αφορμή και αιτία να ασχοληθείτε με το παραμύθι, τί ήταν αυτό που σας γοήτευσε και σας έκανε να το ακολουθήσετε;
Εμείς οι Έλληνες, όπως όλοι οι Μεσογειακοί λαοί έχουμε μια πολύ πλούσια Παράδοση προφορικότητας. Αναλογιστείτε τα Έπη του Ομήρου, που ως την γενιά της γιαγιάς μου αποστήθιζαν κάποιες Ραψωδίες, τη Δημοτική μας Ποίηση που οι άνθρωποι απήγγειλαν ή και παρεμβάλανε αποσπάσματα στον καθημερινό τους λόγο, τα ανέκδοτα, τα στιχάκια που ακόμα συνθέτουν σε πολλά μέρη για να επικοινωνήσουν μ’ αυτόν τον παιγνιώδη και περιπαικτικό τρόπο… Όλ’ αυτά υπήρχαν στην ατμόσφαιρα που ανατράφηκα. Μεγάλωσα σε μια γειτονιά του Πειραιά, στον βραχώδη δρόμο, με τους γείτονες να επικοινωνούν από παράθυρο σε μπαλκόνι και τον καλό καιρό στα σκαλάκια έξω από το σπίτι. Ε, εκεί άρχιζαν οι διηγήσεις…
3. Πού και πως αναζητησατε πρωτογενές υλικό, συναντήσατε και προλάβατε παραμυθάδες σε χωριά και νησιά και αντλήσατε τρόπους, ντοπιολαλιές και τοπικά παραμύθια ;
Το πρωτογενές, όπως λέτε, υλικό ήρθε και με βρήκε μοναχό του. Με τη Συλλογή του Γιώργου Ιωάννου, «Τα παραμύθια του λαού μας».
Διαβάζοντας αυτά τα παραμύθια, άρχισε σαν χείμαρρος να έρχεται πίσω όλο το ακατανόητο του Χρόνου, της Ζωής, και να κάνει ρωγμές απ’ όπου μπορούσα, με κάποιον τρόπο, να διεισδύσω στο μυστήριο.
Αυτό δεν είναι Νόημα, είναι Αίσθηση που σε διαπερνά ολόκληρο και σε συνεπαίρνει. Είναι ακριβώς οι εικόνες, η μουσική της γλώσσας, η ιδιοτυπία της ακαδημαϊκά αγράμματης, αλλά ποιητικά μορφωμένης ψυχής.
Το περιεχόμενο ΤΑΥΤΙΖΕΤΑΙ με τη μορφή.
Αν βάλουμε άλλη μουσική - μιλώ για τη μουσικότητα της γλώσσας – θα λέει άλλο πράγμα.
Μετά αναζήτησα τις όσο γίνεται παλαιότερες καταγραφές Παραμυθιών.
4. Για χρόνια λεγατε παραμύθια στην ελληνική ραδιοφωνία. Πώς ήταν αυτή η εμπειρία και η σχέση που αποκτήσατε με το κοινό;
Κατ’ αρχήν ξεκίνησα με την «Φωνή της Ελλάδος» που μετέδιδε στους Έλληνες σ’ όλες τις Ηπείρους. Τα τελευταία 4 χρόνια πριν κλείσουν την ΕΡΑ, έλεγα λαϊκά Παραμύθια κάθε Κυριακή πρωί στο Β΄ Πρόγραμμα.
Το Ραδιόφωνο είναι ιδανικό για Παραμύθια. Πας στον χώρο του Ακροατή σου – στην κουζίνα του που μαγειρεύει, στο κρεβάτι του που χουζουρεύει, στο αυτοκίνητό του που οδηγεί και … και… - και τον αφήνεις απόλυτα ελεύθερο να «δει», άρα και να νοιώσει το παραμύθι.
Η φωνή τα φανερώνει όλα, και η φαντασία τα αποκαλύπτει όλα.
Είναι αδύνατο να περιγράψω την ένταση της συγκίνησης που έλαβα πίσω ως αντίδωρο από τους Ακροατές μου.
Ενάμισι χρόνο τώρα, που δεν υπάρχει η εκπομπή, προσπαθούν να επικοινωνήσουν μαζί μου άνθρωποι άγνωστοι για να μου πουν πόσο τους λείπει αυτή η εκπομπή.
Κι η φωνή τους στην επικοινωνία, είχε πάντα τον τόνο της εκμυστήρευσης και πολύ συχνά τον λυγμό.
Τα 3 πρώτα χρόνια, δεν έλειψα ούτε μια μέρα από τη ζωντανή εκπομπή μου.
5. Τα τελευταία χρόνια το παραμύθι έγινε επάγγελμα από ανθρώπους που δεν ειχαν καμμία σχεση με αυτό αλλα δημιουργησαν τις συνθηκες για μια ασφαλή και σιγουρη συνθηκη. Διδασκεται το παραμύθι, μπορεί καποιος να γίνει εύκολα παραμυθάς;
Η διδασκαλία του Παραμυθιού δεν έχει καμιά σχέση με τον Ακαδημαϊσμό.
Έχει πιο πολύ σχέση με ένα ήθος [ έναν ψυχικό τόπο], ένα βλέμμα στα πράγματα, για να μπορέσεις να μπεις στον κόσμο τους και να σου δώσει ο Δράκος τα κλειδιά από τις σαράντα κάμαρες. Και θα σου πει ν’ ανοίξεις τις τριάντα εννιά και όχι την τεσσαρακοστή.
Μα όταν έχεις ανοίξει τις τριάντα εννιά θα είσαι ώριμος για να τολμήσεις ν’ ανοίξεις και την τεσσαρακοστή.
Οπότε, κάθεσαι δίπλα σε κάποιον που σε γοητεύει η Αφήγησή του και τον κατακλέβεις. Αν είσαι άξιος γι’ αυτό, «διδάσκεσαι» την Τέχνη.
Αν όχι, δεν μπορούν να σε σώσουν ούτε τα όποια πτυχία έχεις, ούτε το όποιο βαρύγδουπο «πλασάρισμα».
Το ‘χω πει χίλιες φορές είναι Τέχνη ταπεινή, γι’ αυτό πατάει γερά στα πόδια της κι αυτοαναιρείται με το καλησπέρα σας. «Ελάτε να πούμε ψέματα πέντε σακιά γιομάτα, ψέματα κι αλήθεια έτσι είν’ τα παραμύθια».
6. Ποιό είναι το πιο καλό αλλα και το πιο απαιτητικο κοινο, το ενήλικο ή το παιδικό; Πείτε μας μια εμπειρία σας από κάτι απρόσμενο σε μια παρασταση αφηγησης παραμυθιού.
Η Αφήγηση στην ουσία είναι αφή. Κι εσύ πρέπει να ‘σαι παμπόνηρος για να πιάσεις έναν έναν τους ανθρώπους που έχεις μπροστά σου.
Σ’ αυτό παίζει πολύ σημαντικό ρόλο η συνθήκη μέσα στην οποία συναντάς τον άλλο. Σκεφτείτε ν’ αφηγείσαι στην Φυλακή, στο Νοσοκομείο, στη Βιβλιοθήκη, στο Θέατρο, στο σπίτι και … και…
Έτσι λοιπόν δεν θα διαχώριζα τους ανθρώπους κατά την ηλικία, αλλά κατά την συνθήκη, εξωτερική και εσωτερική. Αυτό συμπεριλαμβάνει κι εμένα!
Τα παιδιά είναι πιο αναγνώσιμα από τους ενήλικες.
Στις Γυναικείες Φυλακές Κορυδαλλού, κι ενώ αφηγούμαι βλέπω το πρόσωπο μιας κρατουμένης ν’ αλλοιώνεται και να γίνεται μια τρομερή μάσκα.
Το παραμύθι είναι πολύ δυνατό, το πρόσωπο είναι φριχτό, αλλά το θαύμα της μεταμόρφωσης ΥΠΕΡΟΧΟ.
7.Τί πρεπει να διαθετει καποιος για να αφηγείται παραμύθια; Πόσα παραμύθια γνωρίζετε και ποιο το αγαπημένο σας και τί λέει;
Να ‘χει ένα σαράκι και να μην μπορεί να τον εξαντλήσει η μονοδιάστατη εικόνα του ανθρώπου - πολίτη, - καταναλωτή, - ψηφοφόρου κ.λπ.
Τώρα πια στα είκοσι χρόνια που αφηγούμαι, ξέρω αρκετά παραμύθια, πάντα μαγικά, σ’ αυτά δηλαδή που μπορεί να λάβει χώρα το θαύμα, το θαυμάσιο - η Ζωή ανασαίνει στα θαύματα κι όχι στα προγράμματα - .
Με συγκινεί στα παραμύθια, όπως και στη ζωή, η μετάνοια, εκεί που κανείς βρίσκεται σε απόγνωση και μετακινείται, βγαίνει από την όποια βεβαιότητά του και κυρίως από τον εγωισμό του και αναγνωρίζει το ίχνος του άλλου, του όποιου άλλου.
- « … Ο βασιλιάς, σαν ήπιε το αίμα, κι από την πολλή στενοχώρια του, επειδή αγαπούσε πολλή την αδελφή του, έπεσε άρρωστος βαριά και φύτρωσε από την καρδιά του ένας δέντρος. Πάηναν ο κόσμος και του ‘λεγαν παραμύθια να τον παρηγοράνε…»
- « …Αν χρεισθεί, δεν έχει άλλο να κάμει παρά το φτερό εις την φωτιά ολίγο να τσικνώσει.
Έβαλε το φτερό και το ετσίκνωσε κι ώστε να πεις αμήν έφθασε ο μέρμηγκας και τον ερώτησε τι όριζεν…»
- « Έλα ευχή της μάνας μου και του κυρού μου να δω πού θα πάω»
- «… Της είπε ο δράκος: «να του πεις να φέρει μια κοπέλα που από το στήθος της βγαίνουν γαρύφαλα κι άμα κόψεις ένα γαρύφαλλο, βγαίνουν άλλα..»
8. Έχετε πολλές παραστάσεις παραμυθιών στο ενεργητικό σας αλλά και βιβλία παραμυθιών. Ωστόσο ετοιμάζεστε να αφηγηθείτε την Βατραχομυομαχία, κάτι που γίνεται για πρώτη φορά. Πώς συναντηθήκατε μαζί της και τί ήταν αυτό που σας εκανε να την ζωντανέψετε;
Τον Ιούνιο του 2013 κλείνουν βίαια την ΕΡΤ . Προσβολή. Έρχεται ο μάγκας από την άλλη γειτονιά και μας δέρνει, και μας κοροϊδεύει από πάνω.
Τρέχω στην Οικογένεια. Σ’ αυτήν την περίπτωση Οικογένεια είναι η γλώσσα.
Χρειάζεται να δημιουργήσω το έδαφος που πατώ, για να μην κατρακυλήσω εντελώς. Πόλεμος ναι! Ο φοβερός Πόλεμος που περίμενε 21 χρόνια στη βιβλιοθήκη μου και δεν ήξερα ακριβώς τι να τον κάνω…
«Βαραχομυομαχία» Βιβλίο του Οργανισμού Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, το μοναδικό σχολικό βιβλίο της κόρης μου που είχα κρατήσει.
Πέφτω με τα μούτρα στο να τον μεταφέρω και πάλι σε μια ρέουσα νεοελληνική γλώσσα. Είμαι αρκετά ασκημένη στην προφορικότητα.
Δουλεύω με πρωτότυπο, με μεταφράσεις, με λεξικά, έξι μήνες κι ακόμα διορθώνω, κοντεύει χρόνος. Αλλά έτσι είναι. Στο μεταξύ αποφάσισα να τον «απαγγείλω» κι όταν περνάς το κείμενο στο στόμα, συνεργάζονται θαυμάσια λόγος και ακοή και ψαλιδίζουν τις κακοηχήσεις, τις αστοχίες, τις πιθανές παρανοήσεις…
[απόσπασμα από την εισαγωγή της Βατραχομυομαχίας στις εκδόσεις GUTENBERG]
9. Ποια είναι τα όνειρα που κάνετε σε σχέση με τα παραμύθια, πέρα από τα βιβλία και τις παραστασεις, και τη διδασκαλία;
Να μην τελειώσει η περιπέτεια ως να φτάσω στο τέλος του μονοπατιού που είναι χαραγμένο για μένα. Να! αυτή η λαχτάρα για τη στιγμή.
[Δημοσιεύτηκε στην ΑΥΓΗ την Κυριακή 28/12/2014]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου