Συνέντευξη













Συνέντευξη στην Μαριάννα Δεβετζή, για ένα ηλεκτρονικό περιοδικό που αφορά στο βιβλίο.
 http://www.theatre.uoa.gr/ereyna/ekdoseis/hlektronikes-ekdoseis/anw-katw-teleia-akt.html


Γιατί παραμύθια;
Γιατί είναι λόγος αλληγορικός, μεταφορικός, όπου μπορούν να ειπωθούν τ’ ανείπωτα.

Και γιατί λαϊκά;

Γιατί είναι, όπως οι αχειροποίητες εικόνες, ανυπόγραφα. Έρχονται από το βυθό της συλλογικής μας μνήμης και περνούν από γενιά σε γενιά με τον προφορικό λόγο. Δηλαδή «υφαίνονται» με πολλές ανάσες, πολλές εμπειρίες, με βαθειά αισθήματα που δοκιμάστηκαν μέσα στο χρόνο και άντεξαν. Μέσα σ’ αυτά μπορούμε να αναγνωριστούμε ολόκληροι μ’ όλες τις λαχτάρες, τους καημούς,
τις αντιφάσεις μας… Δηλαδή αληθινοί άνθρωποι!

Σε τι αναφέρονται τα λαϊκά παραμύθια και πόσο αφορούν τα παιδιά του σήμερα;

Τα λαϊκά παραμύθια είναι πιο πολύ τρόπος, ψυχική κλίση, παρά εγκεφαλικό νόημα. Όπως όλα τα πλάσματα μέσα στη Φύση μαθαίνουν στα μικρά τους τον τρόπο να επιβιώσουν, έτσι κι εμείς με τα παραμύθια μυούμε τα παιδιά μας στον τρόπο που ονομάζουμε και αντιμετωπίζουμε την πολυπλοκότητά μας, τους φόβους μας. Κι αυτό το βλέμμα πλάστηκε σε τούτο τον τόπο, σε τούτο το φως, μέσα σ’ αυτές τις γραμμές και τους όγκους που ζουν και τα παιδιά μας.
Οπότε καταλαβαίνεις δεν πρόκειται για πληροφορίες που ξεπερνιούνται από καινούργιες πληροφορίες, αλλά για τον τρόπο που μας χαράζει η Ζωή μέσα σε τούτη την πνευματικότητα.

Χαρακτηριστικό των λαϊκών παραμυθιών είναι η αφήγηση και όχι τόσο η ανάγνωση. 

Τι προσφέρει αυτή η διαφορετική απεύθυνση του λόγου;
Το παραμύθι όπως και ο ίδιος ο λόγος ριζώνει και καρποφορεί μέσα στη σχέση.
Τα παραμύθια τα βρίσκουμε σε βιβλία, αλλά είναι καταγεγραμμένος προφορικός λόγος. Κι όπως ξέρουμε ο προφορικός λόγος υποτάσσεται στη μουσικότητα άρα πρέπει να ακουστεί. Μπορείς ν’ ακούσεις μια μουσική, διαβάζοντας την παρτιτούρα; Μόνο οι μουσικοί.
Το παραμύθι λοιπόν, ζητάει να ενσαρκωθεί για ν’ ακουστεί. Ζητάει τη δική μας  ανάσα, το δικό μας παλμό, τη δική μας συγκίνηση, μ’ ένα λόγο τη δική μας ειλικρίνεια για να ζωντανέψει, να έρθουν οι εικόνες μπροστά μας με όγκο, χρώμα, γεύση, μυρωδιά.
Το έχω ξαναπεί πως αφή έχει η Αφήγηση. Και το παραμύθι δεν έχει θεωρητικό λόγο, ζητάει να μας αγγίξει, να μας συγκινήσει για να τρουπώσει στη μνήμη μας, και να μας γαλουχεί ανάλογα με την πείνα μας.

Τα παιδικά και εφηβικά βιβλία χρησιμοποιούν πολύ την εικόνα, κάνοντας τις ιστορίες πιο ελκυστικές στα μάτια των μικρών αναγνωστών. Πιστεύεις ότι τα λαϊκά παραμύθια, που είναι ιστορίες προφορικού λόγου, υστερούν ως προς αυτό;

Το λαϊκό παραμύθι μιλάει μόνο με εικόνες, που εφ’ όσον τις ζωντανεύουμε  μέσα από τη μνήμη των δικών μας αισθήσεων, προκαλούμε τον κάθε αποδέκτη μικρό ή μεγάλο να τις ολοκληρώσει με τη δική του φαντασία.
Κι εδώ βρίσκεται ο πλούτος των διαφορετικών εικόνων των διαφορετικών ανθρώπων. Η εικόνα του βιβλίου είναι μία κι ερεθίζει την όραση. Η εικόνα της φαντασίας είναι προσωπική και τρέφεται απ’ όλες τις αισθήσεις.
Αυτό κι αν είναι συμμετοχή, μέθεξη κι ας αφήσουμε κάτι επιστημονικοφανείς λέξεις «διάδραση», «ενσυναίσθηση», «διαχείριση» κ.λπ. που φουσκώνουν τον εγκέφαλό μας, και μικραίνουν την καρδιά μας.

Ενώ τα βιβλία κατηγοριοποιούνται σε παιδικά, εφηβικά και ενηλίκων, τα λαϊκά παραμύθια απευθύνονται σε μικρούς και σε μεγάλους! Τι αξία έχει αυτό και τι προσφέρει σε ένα παιδί ή σε έναν έφηβο;
Τα παραμύθια των συγγραφέων είναι μονοσήμαντα. Είναι μια ιδέα, καλύτερα ή χειρότερα διατυπωμένη, μια αίσθηση προσωπική. Άσε που όταν απευθύνονται σε παιδιά, συχνά, πρόκειται για μια «παιδαγωγική αξία» ειπωμένη δήθεν τάχα μου σαν παραμύθι. Κι έχουν αυτά τα παραμύθια, όπως αντίστοιχα και τα παιχνίδια και οι εικόνες για παιδιά, πολύ ψέμα: γλυκούτσικα, γυαλιστερά, αρκουδάκια, σκυλάκια κλπ. πάντα σε – ακια.
Τα παιδιά φέρουν όλα τα ρεύματα της ζωής μέσα τους και ΔΕΝ μπορούν ν’ αναγνωρίσουν τα αισθήματά τους μέσα σ’ αυτές τις ανούσιες μονοσήμαντες ιστορίες…  Το λαϊκό παραμύθι, μ’ αυτόν τον απλό και καθολικό λόγο των εικόνων, καταπιάνεται με ουσιαστικά θέματα της ζωής, προσκαλώντας τον κάθε αποδέκτη του να προσλάβει ό τι αντέχει, ό τι τον ενδιαφέρει. Κι αν έχει γοητευθεί από την αφήγηση, οπότε έχει συγκρατήσει τις εικόνες, θα ανακαλύπτει μέσα στο χρόνο κι άλλα, κι άλλα μυστικά…
Τα παραμύθια είναι μονοπάτι κι είναι εξαιρετικό όταν μπαίνουμε σ’ αυτό μαζί, μικροί και μεγάλοι, και μοιραζόμαστε την ίδια εμπειρία.

Πολλοί –κυρίως οι “μεγάλοι”- πιστεύουν πως τα λαϊκά παραμύθια είναι πολύ σκοτεινά και τρομακτικά, θεωρώντας τα ακατάλληλα για τα παιδιά....
Ναι κι εμένα μ’ έχουν ρωτήσει πώς μπορώ να λέω σε παιδιά ένα παραμύθι που έχει θάνατο. Είμαστε τόσο εθισμένοι στο ψέμα που αισθανόμαστε, φαίνεται, αθάνατοι!
Καταντάμε τους φόβους μας ταμπού τρομοκρατώντας, κυριολεκτικά, τα παιδιά.
«Η ζωή έχει και θάνατο» λένε απλά και ανθρώπινα τα παραμύθια, κι αντί να νομίζουμε ότι εμείς στέκουμε πιο πάνω από τη Ζωή, καλύτερα να παραδεχτούμε το μέτρο μας, και να μοιραστούμε τα γεγονότα του παραμυθιού με την εξής στάση: υπάρχει και θάνατος κι είμαστε εδώ και σ’ εμπιστεύομαι και το μοιράζομαι μαζί σου. 

Υπάρχει τίποτα πιο παρηγορητικό από το μοίρασμα, από τη σχέση;

Τα παραμύθια αυτά δημιουργήθηκαν σε αλλοτινούς καιρούς, αλλά επιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας. Πως προσλαμβάνει ένα παιδί ή ένας έφηβος το λαϊκό παραμύθι σήμερα;
Δεν τα ξέρω όλα και μάλιστα πώς προσλαμβάνει ένας έφηβος ή ένα παιδί το λαϊκό παραμύθι. 

Αυτό που ξέρω είναι ότι, αν μας αρέσει πολύ ένα παραμύθι  – κανόνας πρώτος για έναν αφηγητή -, αυτό που μεταδίδουμε είναι το αίσθημά μας, που όσο πιο ειλικρινείς καταφέρνουμε να είμαστε, τόσο πιο βαθειά αγγίζουμε τον αποδέκτη μας.
Τα τελευταία 40.000 χρόνια δεν έχει αλλάξει το σώμα μας και ο τρόπος που λειτουργεί ο οργανισμός μας. Άρα δεν έχουν αλλάξει οι ανησυχίες μας για τον αποχωρισμό – αφού χάσαμε την προστασία της μητρικής κοιλιάς -, για τον θάνατο, για την ύπαρξή μας…
Ε, μ’ αυτά καταπιάνονται τα παραμύθια, γι αυτό επιβιώνουν και μας «μιλούν» σήμερα κι ας κατοικούμε σε ουρανοξύστες.

Τα παραμύθια είναι ειπωμένα σε μια άλλη γλώσσα, σε μια δική τους γλώσσα. Ποια είναι η χρησιμότητα αυτής της γλώσσας σήμερα και κυρίως στις νεότερες ηλικίες; Πως μπορεί να επικοινωνήσει το νεότερο κοινό με αυτόν τον λόγο;
Τη λέξη «χρησιμότητα» την πετάμε. Ανήκει σε άλλους χώρους. Στο παραμύθι ταιριάζει η λέξη γοητεία, τέρψη. Αυτό το βαθύ άγγιγμα που σε συνεπαίρνει και σε βυθίζει στον κόσμο του, δηλαδή στον βαθύ δικό σου εαυτό!
Η γλώσσα του έχει ιδιομορφία. Μάλιστα! Είναι περίεργο, να πάμε πιο κοντά ν’ ακούσουμε τι λέει. Έχει μουσικότητα, μας έλκει. Δεν καταλαβαίνουμε μόνο με τη λογική, καταλαβαίνουμε και με την αίσθηση• κι αυτός που λέει το παραμύθι, απαλλαγμένος από τα στραμπουλήγματα του κανόνα –γραμματικής, συντακτικού- όταν το αίσθημά του ξεχειλίζει, δεν διστάζει να φτιάξει ο ίδιος τη λέξη για να το πει.
Δεν επικοινωνούμε με το νόημα, αλλά με το αίσθημα και μετά η λέξη το πήζει σε περιεχόμενο νοήματος. Η συγκίνηση μεταδίδεται με τον ήχο, τον κραδασμό της φωνής όχι με τη λέξη.

 Έτσι επικοινωνούμε ακόμη, πριν μας απορροφήσουν οι τρόποι, που δεν έχουν παρουσία, παρά μονάχα γραμμένες λέξεις.

Πως μπορεί να συνδεθεί και να ταυτιστεί ένα παιδί του σήμερα με τους ήρωες αυτών 

των ιστοριών;
Είπαμε πως το παραμύθι έχει μεταφορικό και συμβολικό λόγο. Αυτό τα παιδιά το καταλαβαίνουν με τη μία, εμείς οι μεγάλοι έχοντας εθιστεί να κατανοούμε εγκεφαλικά, δυσκολευόμαστε.
Άλλωστε στο παραμύθι θριαμβεύει η ζωή, το «θέλω» του ήρωα που τον σπρώχνει να περάσει του κόσμου τις περιπέτειες και τις δυσκολίες, οπότε να γνωρίσει τον εαυτό του, να ωριμάσει και να γίνει άξιος ν’ αποκτήσει το «θέλω» του.
Τα παιδιά είναι οι ήρωες, που όμως δεν τους επιτρέπουμε να ωριμάσουν, δηλαδή να δοκιμαστούν στη ζωή• τα περιμένουν πίσω από την πόρτα οι ασφάλειες ζωής, σπουδών, ζημιών… 

ΠΩΣ να γνωρίσεις τον εαυτό σου;
Άλλοι κάνουν τις επιλογές για σένα και σε πνίγουν μέσα στην ασφυκτικά προστατευτική αγκαλιά τους.

Μπορούν να αξιοποιηθούν τα λαϊκά παραμύθια για εκπαιδευτικούς σκοπούς, και πώς;
Τα λαϊκά παραμύθια είναι ένα λυχνάρι για να βρεις το μονοπάτι σου στη ζωή, να ωριμάσεις σαν άνθρωπος. Η εκπαίδευση επιδιώκει να διαμορφώσει καλούς πολίτες. Αυτός ο στόχος συγκρούεται με την ανεξέλεγκτη προσωπική ανάπτυξη [ωριμότητα], ενώ η ωριμότητα περιέχει το σεβασμό στη ζωή και τον άλλο άνθρωπο.

Μέσα από την μακρόχρονη εμπειρία σου, τι προσφέρουν τα λαϊκά παραμύθια στο ανήλικο κοινό και ποιά είναι η αποδοχή τους από αυτό;
Στα παιδιά αρέσουν πιο πολύ τα λαϊκά παραμύθια, γιατί διαισθάνονται ότι μοιράζονται μαζί τους σοβαρά πράγματα της ζωής και δεν τα αντιμετωπίζουν σαν μικροσκοπικά ανόητα ζωάκια…

Υπάρχει κάποιο μικρούτσικο, πολύ μικρούτσικο παραμυθάκι, που μπορεί να στριμωχτεί εδώ;

                                              Η  γάτα  κουμπάρα  -   Νάξος

Μια φορά μια γάτα πήγε και βρήκε έναν ποντικό και του είπε να γένουνε κουμπάροι, για να μην τους τρώγει. Αυτός το είπε των αλλωνών ποντικών κι εκείνοι το παραδεχτήκανε κι εγίνανε κουμπάροι.
Κάποτε είχαν γλέντι οι ποντικοί κι η γάτα τους είπε να χορέψουνε, να τους ιδεί να ευχαριστηθεί.
Πιαστήκανε λοιπόν στη σειρά οι ποντικοί και χορεύανε. Σαν τους είδεν η γάτα έτσι πιασμένους στη σειρά, ταράχτηκε το αίμα της κι αγριεύτηκε και ξέχασε και τις κουμπαριές και όλα κι ήταν πια έτοιμη να χιμήξει απάνω τους.
Την βλέπει ο κουμπάρος της ο ποντικός και τα κατάλαβε όλα.
Το χορό έσερνε ένας ποντικός με κομμένη την ουρά του. Αρχίζει τότε ο κουμπάρος της γάτας να τραγουδάει και να λέει:
                    Κι εσύ ποντίκι κολοβό, κατά την τρύπα το χορό,
                    Κι η κουμπάρα μας η γάτα κατά μας έχει τα μάτια!

Κι ετρέξανε οι έρημοι όλοι κι εμπήκαν όλοι μες στην τρύπα κι ούτε ξαναφάνηκε η φανιά τους.                                                                     
                                                                                  
Είπα ‘γω πολλά και σώνει, ας λαλήσει άλλ’ αηδόνι.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου