1.
Κυρία Στρουμπούλη, με την καινούργια χρονιά έρχεται μια νέα δουλειά σας, λίγο διαφορετική από αυτές που ξέραμε μέχρι σήμερα. Παραμύθια όχι μόνο από την ελληνική παράδοση. Θα θέλατε να μας μιλήσετε γι αυτή την καινούργια παράσταση;
Δεν είναι η πρώτη φορά που αφηγούμαι παραμύθια από άλλες προφορικές παραδόσεις. Εδώ και πάνω από 10 χρόνια, αφηγούμαι και Σερβικά παραμύθια, αλλά και κάποια από την Αφρική. Βέβαια επειδή έχει πολύ μεγάλη σημασία η γλώσσα, δουλεύω αρκετά τις μεταφράσεις, κυρίως για να τους προσδώσω προφορικότητα, άρα μουσικότητα.
Γι αυτό επανέρχομαι πάντα στα ελληνικά παραμύθια, γιατί εδώ το υλικό – αναζητώ τις πιο παλαιές καταγραφές- είναι πολύ γοητευτικό και συγχρόνως με «εκπαιδεύει».
Το κριτήριο επιλογής του υλικού μιας Παράστασης – Αφήγησης είναι η γοητεία που ασκεί, τη συγκεκριμένη περίοδο, σε μένα.
Αφηγούμαι πολλά χρόνια και σήμερα γίνονται παράλληλα πολλές αφηγήσεις.
Πώς, λοιπόν, καλείς κάποιον να δώσει εισιτήριο, το χρόνο και την προσοχή του, αν δεν έχεις να δώσεις κάτι που πρώτα πρώτα συνεπαίρνει εσένα; Κι ακόμη, δουλεύω πολύ μια παράσταση, συμβιώνω αρκετούς μήνες μαζί της πριν την παρουσιάσω• είναι μια σχέση αρχικής έλξης, που ωριμάζει μέσα από δυσκολίες, ανακαλύψεις… και στερεώνεται σ’ έναν τρόπο. Από την άλλη, η εκφραστικότητα έχει τόσες, μα τόσες αποχρώσεις και τονισμούς που μπορεί να γείρουν το νόημα σ’ άλλη κατεύθυνση. Κάθε αφήγηση είναι μοναδική.
2.
Είναι εντυπωσιακό ότι δίπλα στη βαλκανική γειτονιά μας, εντάξατε την παράδοση μιας χώρας μακρινής και αρκετά άγνωστης στην Ελλάδα, ιδίως σε ό,τι αφορά την λαϊκή της παράδοση, της Ιαπωνίας. Πώς ήρθατε σε επαφή μαζί της; Πάνω σε ποια βάση γίνεται η συνομιλία στην παράσταση;
Α, γι αυτό φταίει ο Λευκάδιος Χερν! Αυτός ο ταλαιπωρημένος από την παιδική του ηλικία, ευαίσθητος άνθρωπος, που βρήκε στην Ιαπωνία μια πατρίδα φιλόξενη και αγαπητική προς τη δική του ψυχική κλίση.
Η ψυχή κάθε λαού φωλιάζει στην προφορική του παράδοση. Τον είλκυσαν λοιπόν και κατέγραψε μύθους και θρύλους της νέας του πατρίδας που τον ανακήρυξε εθνικό ποιητή.
Τώρα να πούμε ότι τα λαϊκά παραμύθια όλου του κόσμου, σ’ όλα τα μήκη και πλάτη της γης, καταπιάνονται με το ίδιο θέμα: πώς να τα βγάλει πέρα ο άνθρωπος μ’ αυτό το πολύμορφο μυστήριο που είναι η ζωή κι ο ίδιος του ο εαυτός• που αποσπάται από μια ενότητα και οδεύει σ’ ένα άγνωστο.
Η διαφορά είναι ότι κάθε λαός, ανάλογα με το ήθος [τόπο] του: φως, όγκοι, ατμόσφαιρα, βλάστηση, νερά, βουνά, θάλασσες, έρημοι … καλλιεργεί τον ιδιαίτερο τρόπο του να διαλέγεται με το περιβάλλον και με τον εαυτό του.
Διαλέγω λοιπόν από τον Χερν μια μικρή ιστορία, που δίνει μια τελική εύθυμη νότα σ’ ένα δυνατό πρόγραμμα, αλλά που αν την σκεφτείς και δεύτερη φορά, ανακαλύπτεις με τι λεπτότητα και ελαφράδα καταπιάνεται με τούτον και τον Άλλο κόσμο.
3.
Ομολογώ ότι με κεντρίζει η ένταξη του Εγγονόπουλου στην παράσταση. Γνωρίζω πόσο αγαπάτε την ποίηση, αλλά γιατί τον Εγγονόπουλο ειδικά;
Κι εμένα με κεντρίζει γι αυτό το βάζω. Ένα ποίημα που έχει εικόνες και ανάπτυξη ονείρου, δηλαδή μαγικού παραμυθιού!
Οι κατατάξεις είναι φιλολογική δουλειά. Οι ελιγμοί μιας πεταλούδας διαπερνούν όλες τις κατατάξεις και νομιμοποιούνται από το φως.
4.
Ως αφηγήτρια διακρίνεστε για τα υποκριτικά σας προσόντα. Θα μπορούσατε να είστε ηθοποιός. Γιατί ασχοληθήκατε αποκλειστικά με την αφήγηση;
Ε, λοιπόν όχι, δεν θα μπορούσα να είμαι ηθοποιός. Κι όταν κάποτε πήγαμε να το δοκιμάσουμε, απέτυχα παταγωδώς!
Είμαι ανυπότακτη. Πρέπει κάτι να με γοητεύσει πολύ βαθειά και να βρω το δικό μου τρόπο και τη δική μου γλώσσα να σχετιστώ μαζί του.
Ο αφηγητής είναι κάποιος που στέκει πάνω σ’ ένα λόφο και βλέπει ολόκληρη τη ζωή πώς ξεδιπλώνεται στα ριζά του και κάποιες στιγμές κατηφορίζει και γίνεται το ένα και το άλλο πρόσωπο του διαλόγου κι έπειτα ξανανεβαίνει στην κορφούλα.
Αυτή η απόσταση του δίνει την ψυχραιμία να κατανοεί και να υποστηρίζει με στοργή όλα τα πρόσωπα του παραμυθιού, δηλαδή όλες τις πλευρές κάθε ανθρώπου.
5.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει, νομίζω, ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το παραμύθι –το λαϊκό και το, ας το ονομάσω- έντεχνο. Αναφέρομαι τόσο σε παραστάσεις που δραματοποιούν παραμύθια όσο και στην ανάγνωση κτλ. Αν το πιστεύετε κι εσείς, ποιοι λόγοι σπρώχνουν το κοινό στο παραμύθι;
Νομίζω ότι απ’ όταν αποκτά ο άνθρωπος έναρθρο λόγο αφηγείται, κι αυτό δεν διακόπτεται ποτέ. Είναι ένας τρόπος να ονομάσει, ν’ αναγνωρίσει, να κατανοήσει, να μοιραστεί, να «ζήσει», να δημιουργήσει με τον λόγο• αυτό το τόσο ευαίσθητο και ανθεκτικό υλικό! Γίνεσαι πλάστης, ποιητής αναδημιουργείς τον κόσμο!!
Η σύμβαση για να μπούμε ελεύθερα σ’ αυτή τη σφαίρα, έχει τον τίτλο παραμύθι.
Το διαβατήριο είναι η φαντασία, αυτή η εξαιρετική πνευματική ικανότητα. Αυτή η απόχη των ρευμάτων της ζωής.
Ποτέ δεν έπαψε να λέγεται, να μεταδίδεται και να αναδημιουργείται το παραμύθι.
Είναι η ρίζα ΟΛΩΝ των τεχνών, πλαστικών και παραστατικών.
Οι συνθήκες αλλάζουν και συμπαρασύρουν τον τρόπο. Η ρίζα όμως είναι βαθειά.
6.
Δημιουργούνται σήμερα παραμύθια;
Είναι σαν να με ρωτάς, πάψαμε σήμερα να μαγειρεύουμε, να τρώμε;
Μονάχα, που σήμερα από το τσουκάλι που ήταν κάποτε πάνω στην πυροστιά έχουν ξεφυτρώσει πολλά φαστ φουντ.
7.
Το ’17 μας χαρίσατε τον «Δέντρο». Θα υπάρξει συνέχεια και στη γραφή;
Ο Δέντρος είναι μια ανθολόγηση λαϊκών παραμυθιών με αναφορά σε δέντρα και φυτά. Ακολούθησε μια άλλη ανθολόγηση που μόλις ολοκληρώθηκε, μπήκε κάποιος ηλεκτρονικός πειρατής και μου ‘κλεψε όλα τα αρχεία συν όλο αυτό το υλικό που δούλευα μήνες.
Χρειάζεται μια ισχυρή αφορμή για να πάρω φόρα πάλι.
Με αφορμή την Παράσταση
Λόγια κυματούντα Αφηγήσεις με φωνή και βιολοντσέλο
Απαντήσεις στις Ερωτήσεις της Μαρώς Τριανταφύλλου για το artplay.gr Δημοσιεύτηκε 5/1/2019
