Συνέντευξη στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Απαντήσεις στην Σάντρα Βούλγαρη   18/1/2014 >>

1.    για τα παραμύθια που θα παρουσιάσετε

Στα 18 χρόνια που αφηγούμαι παραμύθια της προφορικής Παράδοσης, πρώτη φορά οργάνωσα ένα πρόγραμμα ειδικά για πολύ μικρά παιδιά, 3 – 7 χρόνων.
Την αφορμή μου την έδωσε η εγγονούλα μου η Αγνή, που καθισμένη στην αγκαλιά μου με ακούει με ορθάνοιχτα μάτια και αυτιά και κορμάκι πρόθυμο να μιμηθεί τις κινήσεις μου, και στο τέλος η ευφροσύνη στο πρόσωπό της με το «και ζήσαν αυτοί καλά και ‘μεις καλύτερα». Και μετά, «γιαγιά πες το πάλι» και πάλι.
Βέβαια σ’ αυτήν τη μικρή ηλικία και ο λόγος και η κατανόηση γίνονται αφή.
Στα παραμύθια τα λαϊκά, νομίζω ότι το ίδιο ισχύει για όλες τις ηλικίες.
Ο λόγος τους, που είναι εικόνα, καθώς ζωντανεύει διεγείρει όλες τις αισθήσεις με την ισχύ του αγγίγματος και σε συναρπάζει.
Ας ξαναγυρίσουμε όμως στον μικρό μικρό άνθρωπο, στον οποίο απευθύνομαι τούτη την
φορά.
Ο τίτλος ήδη φανερώνει αρκετά πράγματα. Το κουντουνάκι! Είναι μια λέξη στρογγυλή σαν κουλουράκι, έχει μια παραξενιά που σε προσκαλεί να «καταλάβεις» [γι’ αυτό προτίμησα αυτήν την παραλλαγή από την Κύθνο, από την άλλη που λεγόταν «το κουδούνι»], και λέγοντάς την κουδουνίζει κιόλας στ’ αυτί σου ένα ντινν, ντινν…
Δεν πάω να εντυπωσιάσω τα παιδιά ούτε με το μέγεθος, ούτε με την ένταση, ούτε με τη λαμπρότητα. Τον άκρατο εντυπωσιασμό σ’ αυτήν την ηλικία τον θεωρώ επιθετικότητα και παραπλάνηση.
Πιστεύω ότι τα παιδιά φέρουν μέσα τους όλα τα ρεύματα της ζωής, κι είναι ανοιχτά να συμμετάσχουν στον κόσμο μας, να μπουν στην κοινότητα των μεγάλων.
Τα παίρνω λοιπόν απ’ το χεράκι και τους μιλώ για σοβαρά θέματα της ζωής μας με τον τρόπο που τους είναι οικείος. Με παραμύθια που έχουν επαναλαμβανόμενες λέξεις και δημιουργούν ρυθμό, που έχουν ήρωες παιδιά τολμηρά σαν αυτά, που έχουν ζώα – βοηθούς…
Κι όλα  αυτά μαζί με τον Γιάννη Ψαριώτη, που παίζει κιθάρα, φλογέρα, κρουστά… εντείνοντας τον ρυθμό, τραγουδώντας κάποια λόγια, απαλαίνοντας την ανησυχία, κάνοντας το γέλιο ξεκαρδιστικό.
Λοιπόν, 7 παραμύθια της προφορικής μας παράδοσης, μικρά σε διάρκεια, με τη δυνατότητα να επαναλάβουν τα παιδιά φράσεις, λέξεις, κινήσεις.
Το Εργαστήρι «Μαιρηβή» έχει ένα θεατράκι μικρών διαστάσεων, η σχέση δηλαδή με τα παιδιά είναι πολύ κοντινή, όπως ταιριάζει σ’ αυτήν την ηλικία αλλά, και… και…  έχω ετοιμάσει από τα πριν μια έκπληξη που, όταν τα παιδιά περιμένουν στο φουαγιέ, ξεκινώ μια σχέση επικοινωνίας και αφής με το καθένα χωριστά.

2.    επίσης για το βιβλίο σας
Για να διαλέξω τα παραμύθια της Παράστασης φυλλομέτρησα αρκετές Συλλογές και αντέγραψα πολλά παραμύθια. Κι έτσι, μετά σκέφτηκα την έκδοσή τους, μιας και λείπει ένα βιβλίο με λαϊκά παραμύθια για τη πολύ μικρή ηλικία.
Σκέφτηκα το ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ με τα πολύ επιμελημένα βιβλία. Και βρήκα τις δυο εκδότριες την Αλέξα Αποστολάκη και την Ελένη Σταμπόγλη πρόθυμες να εκπλαγούν και να αναζητήσουν…
«Το κουντουνάκι», λοιπόν, και βιβλίο με 30 παραμύθια από διάφορα μέρη της Ελλάδας, αλλά και την Κάτω Ιταλία, τον Πόντο, τη Μ. Ασία.
Στο αισθητικό μέρος του βιβλίου, κυριαρχεί μια αντίληψη, παιχνιδιού, χαράς, απλότητας,
ανάλογη δηλαδή με τα παραμύθια και την ηλικία στην οποία απευθύνονται.




3.    μερικά λόγια για την αφήγηση γενικότερα, τι είναι ένας παραμυθάς ποιος ο ρόλος του σήμερα
Σαν μεσογειακός λαός που είμαστε με ανεπτυγμένη προφορικότητα, έχουμε βαθειά μνήμη
και παράδοση στην Αφήγηση. Ας έρθουμε όμως κατ’ ευθείαν στον πιο κοντινό μας, τον νεοέλληνα παραμυθά, άντρα ή γυναίκα, ως περίπου το 1950, πριν οι αλλαγές στα μέσα παραγωγής – εκβιομηχάνιση – αλλάξουν ριζικά τον παραδοσιακό τρόπο ζωής – αστικοποίηση, αποξένωση, συρρίκνωση της εκτεταμένης οικογένειας κ.λπ. -.
 Όπως μου είπε μια γιαγιά από την Πάτμο:
« Εμείς κοπέλα μου δεν επήγαμε Σχολείο, αλλά μάθαμε τα γράμματα από την Εκκλησία…»
Για σκέψου, ακαδημαϊκά αγράμματοι, αλλά ουσιαστικά μορφωμένοι από τον ποιητικό λόγο της Εκκλησίας, καθώς με την επανάληψη τα μάθαιναν όλα απ’ έξω!
Άλλο χαρακτηριστικό νομίζω είναι ότι έχουν, οι παραδοσιακοί παραμυθάδες, έναν ενιαίο και πιο εντόπιο τρόπο αντίληψης κι αξιολόγησης των πραγμάτων της ζωής. Ο χρόνος κυλά πιο αργά και οι αλλαγές στις αντιλήψεις και τους τρόπους προλαβαίνουν ν’ αφομοιωθούν με ό,τι προηγείται.
Σε μια τέτοια, πολύ χοντρικά, κατάσταση  έρχεται το παραμύθι στην ανάπαυλα της δουλειάς, ή στη διάρκεια της δουλειάς, αν είναι καθιστική και ήσυχη, να επιτελέσει την πεμπτουσία της επικοινωνίας, να μιλήσει για τα άρρητα.
Με λόγο συμβολικό, άρα ποιητικό, μπορεί να δρασκελίσει τις συμβάσεις της λογικής, τα εμπόδια της καθημερινότητας και να γίνει ουσιαστικά ανατρεπτικό και ψυχαγωγικό.
Να λυτρωθεί από το τρέχον, το πιεστικά επίκαιρο και να κολυμπήσει στην άχρονη ή διαχρονική Απορία του Ανθρώπου απέναντι στο θαύμα Ζωή.
Αυτό είναι το παραμύθι και εξ’ αυτού η παραμυθία δηλαδή η παρηγορία.
Και τούτο το τρομερό δια στόματος ενός παραμυθά ή παραμυθούς, δηλαδή κάποιου που η φύση τον προίκισε με καλή μνήμη, φαντασία, διακαή πόθο επικοινωνίας, χιούμορ και στοχαστική στάση απέναντι στη ζωή. Δεν είναι δικά του τα παραμύθια, δικός του είναι ο τρόπος που τα λέει και από τις καταγραφές καταλαβαίνεις ότι κάποιοι είναι ιδιαίτερα ταλαντούχοι στη σύνθεση και τη διατύπωση. Όμως δεν είναι ένα είδος ξεχωριστό αυτός ο άνθρωπος, είναι προϊόν μιας συνεκτικής μικρής κοινωνίας, μιας συλλογικής μνήμης και κυρίως μια γλώσσας που φέρνει στο στόμα του τους φθόγγους του προγόνου του τού πρώτου Αοιδού. Δεν είναι λίγο αυτό, είναι μια ανεκτίμητη κληρονομιά.
Ο ρόλος μας σήμερα, ημών των Αφηγητών παραμυθιών, παραμένει ο ίδιος, είμαστε όμως ικανοί ν’ ανταποκριθούμε σ’ αυτόν;
Μπορούμε να πίνουμε από την πηγή της Λήθης, για να διώχνουμε όλα τα περιττά της καθημερινότητας, και να συναντάμε τις Αλήθειες, έτσι όπως κρύβονται μέσα στο σώμα των παραμυθιών;
Ναι, τα παραμύθια κρύβουν μυστικά, όπως ένα πρόσωπο με πολλές ρυτίδες και πρέπει να τα ακολουθήσεις πολύ υπομονετικά, να τους δοθείς, για να ανοίξουν και να σου φανερωθούν…
Σήμερα ζούμε μέσα στη φασαρία και πολλές φορές παρασυρόμαστε και νομίζουμε ότι πρέπει να κάνουμε και ‘μεις φασαρία για ν’ ακουστούμε. Είμαστε μπερδεμένοι, χρειαζόμαστε ησυχία, απόσταση, στέρηση για ν’ αγγίξουμε αυτήν την ταπεινή Τέχνη του παραμυθά και να της διαθέσουμε το σώμα και την φωνή μας δηλαδή την ανάσα μας, δηλαδή την ψυχή μας, χωρίς να προσθέσουμε στολίδια και φτιασίδια.

4. ποιό το τοπίο (αφηγητών/αφήγησης) στην Ελλάδα;
Όσο μεγαλώνει η ανάγκη να βρούμε το πρόσωπό μας, αυτό το διαθλασμένο σε πολλούς καθρέφτες πρόσωπο, τόσο ανθίζει και το παραμύθι και με τις δυο ερμηνείες που του αποδίδονται, δηλαδή ως ψέμα και ως αλήθεια.
Άλλοι ζητούν να ξεχαστούν, άλλοι ζητούν μονοπάτι για να βρεθούν.
Διαλέγεις και παίρνεις…
Σήμερα στην Αττική, αλλά και σε άλλες πόλεις, γίνονται πολλές αφηγήσεις παραμυθιών από «παραμυθάδες», από ηθοποιούς, από παιδαγωγούς και πάει λέγοντας…
Δεν χρειάζεται και καμιά ιδιαίτερη πειθαρχία για να κατοχυρώσεις τον τίτλο του Αφηγητή παραμυθιών, κριτής μας γίνεται ο χρόνος και το Κοινό. Και ευτυχώς!
Το τοπίο λοιπόν είναι πολυποίκιλο, υπάρχει ήδη μια εικοσάχρονη εμπειρία απ’ όταν ξεκίνησε ο Στέλιος Πελασγός στο Βόλο και από το 1995  που ο Απόστολος Δοξιάδης οργάνωσε στην Αθήνα το «Άκου μια Ιστορία…» φέρνοντας τους καλύτερους Αφηγητές απ’ όλον τον κόσμο με Παραστάσεις, Διαλέξεις, Σεμινάρια, Δημοσιεύσεις…
Νομίζω ότι θα μπορούσε να θεωρηθεί αυτό το γεγονός εναρκτήρια ημερομηνία για την
Αφήγηση με τα σημερινά χαρακτηριστικά στην Ελλάδα.
Ακόμη , γίνονται πολλά Φεστιβάλ, Σεμινάρια, και… ντόρος γύρω απ’ τα παραμύθια. Αμφισβητώ, πολύ συχνά, τις προθέσεις αυτών των διοργανώσεων.
Αλλά έτσι είναι η πορεία κάθε πράγματος:  με λάθη, με υπερβολές, με φιλοδοξίες, με όνειρα
ώσπου ο χρόνος να σαρώσει τα περιττά και να κρατήσει τ’ αναγκαία.
Στο χώρο των παραμυθιών ας εμπιστευόμαστε, ως Κοινό, τα αισθήματά μας.
                                           
                                                                                                                             Α. Σ.
                                                                



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου